اکوسیستم چیست ؟

اکوسیستم چیست ؟

از

محمد فتاحی

بهمن ماه 1403

 

  مقدمه:

اکوسیستم‌های طبیعی،شبکه‌های پیچیده‌ای از تعاملات بین موجودات زنده و محیط‌ زیست هستندکه پایه و اساس حیات بر روی کره زمین را تشکیل می‌دهند. کره زمین به تنهایی می‌تواند به عنوان یک اکوسیستم بزرگ در نظر گرفته شود. این مفهوم به عنوان اکوسیستم جهانی یا اکوسیستم سیاره‌ای شناخته می‌شود و نشان‌دهنده تعاملات پیچیده و وابستگی‌های بین موجودات زنده، محیط های طبیعی، و فرایندهای زیست‌محیطی در سطح جهانی است. این اکوسیستم بزرگ در ابعاد جهانی به جندین اکوسیستم بزرگ وکوچک، تا سطح کشورها ، شهرها ،تا یک برکه ، حوضچه یا یک صخره کوچک ادامه دارد. در واقع اکوسیستمهای کوچک، قطعات ریز یک پازل بزرگتر هستند.

اکوسیستم‌ها نه تنها به عنوان پناهگاههای تنوع زیستی عمل می‌کنند، بلکه نقش‌هایی کلیدی در چرخه‌های طبیعی و تأمین منابع ضروری برای انسان ها و سایر موجودات زنده ایفا می‌نمایند. با وجود این اهمیت ها، اکوسیستم‌ها به شدت تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار دارند: از تخریب جنگل‌ها، آلودگی منابع آب تا تغییرات اقلیمی و حذف گونه‌های کلیدی. این عوامل نه تنها به اختلال در زنجیره‌های غذایی و کاهش تنوع زیستی منجر میگردند، بلکه می‌توانند به فروپاشی کامل این سیستم‌های زیستی بیانجامند.

توانایی اکوسیستم‌ها در پاسخ به تغییرات و چالش‌ها، تحت عنوان تاب‌آوری شناخته می‌شوند. اکوسیستم‌های با تنوع زیستی بالا معمولاً دارای تاب‌آوری بالایی هستند و می‌توانند با نوسانات محیطی و فشارهای انسانی مقابله کنند. اما آیا تاب‌آوری آنها مطلق است؟ و اگر اکوسیستم‌ها تحت فشارهای جدی و پیاپی در بلند مدت قرار گیرند، آیا امکان بازسازی و احیای آن‌ها وجود دارند؟

در این بحث، ما به بررسی صفات بارز اکوسیستم‌های طبیعی، نقش گونه‌های کلیدی، پیامدهای حذف آن‌ها و توانایی اکوسیستم‌ها در برابر فشارهای انسانی و نهایتا به ضرورت‌های احیا و بازسازی این زیستگاه‌ها پرداخته خواهد شد .

 در نهایت می توان گفت حفاظت و بهره برداری بهینه ازاکوسیستمها راز بقای انسانها و همه موجودات زنده و غیر زنده است. بنابراین جوامع انسانی باید بیندیشند و آگاهانه رفتار کنند ، تا تاب اوری و تحمل اکوسیستم هااز هم نپاشند، در غیر اینصورت زنجیره های بهم پیوسته داخل اکوسیستم از هم می پاشند ، گونه های مهاجم و فرصت طلب، جای گونه های کلیدی و اصلی را که جزو تنظیم کنندگان اکوسیستم هستند، خواهند گرفت، در نتیجه  فروپاشی و امنیت اکوسیستم جای خود را به بی نظمی، گسستگی ، عدم امنیت غذایی ،تغییر شرایط اب و هوایی ، از هم پاشیدگی خاک ، اب و هواکه از عناصر اصلی زیست هستند، خواهد انجامید و ماحصل بادهای کاشته شده طوفانها ، مهاجرتها و از بین رفتن حیات خواهد گردید .

با تغییرات گسترده فعالیت‌های انسانی (مانند سوزاندن سوخت‌های فسیلی و تخریب جنگل‌ها) تعادل طبیعی چرخه کربن دچار اختلال می‌گردند و مقدار دی‌اکسید کربن در اتمسفر افزایش می‌یابد و می‌تواند منجر به گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی گردند.  

بنابراین اهمیت حفاظت و احیای دائمی اکوسیستم‌ها بر پایه تنوع زیستی ،باید سرلوحه همه دولتها، سازمانها وتک تک احاد جامعه قرار گیرند، تا با هماهنگی بین انسانها و محیط‌زیست یک تعادل پایدار و همیشگی به وقوع پیوندد.

تعریف اکوسیستم :

اکوسیستم یک منطقه جغرافیایی خاصی است که در آن گیاهان، جانوران و سایر گونه ها و همچنین خاک، آب ، هوا و توپوگرافی با یکدیگر تعامل دارند تا یک سیستم زنده یا یک حباب زنده را  ( 1و2و3,4) تولید کنند. اکوسیستم ها شامل عناصر زنده و غیر زنده هستند. گیاهان، جانوران و سایر گونه ها عوامل زیستی هستند، در حالی که سنگ ها، دما و رطوبت نمونه هایی از عوامل غیر زنده در یک اکوسیستم هستند.

وابستگی بخش های مختلف یک اکوسیستم :

همه بخشهای یک اکوسیستم به طور مستقیم یا غیر مستقیم، وابسته به همدیگر هستند.. به عنوان مثال تغییر دمای یک اکوسیستم می تواند بر گیاهان و جانورانی که در آنجا رشد( 3و4) می نمایند، تأثیر بگذارد. زیرا این دو بخش اساسی کاملا بهم دیگر وابسته هستند ، زیراحیوانات برای غذا و سرپناه به گیاهان متکی هستند. وباید با زیستگاهها و اشیانه های اکولوژیکی های متفاوت سازگار شوند، یا مهاجرت کنند. اکوسیستم ها همیشه پویا و در حال تکامل هستند، مگر اینکه دخل و تصرف انسانها، انها را دچار اختلال ( جنگل زدایی، آلودگی، انتقال بیماری از محدوده طبیعی، انتقال گونه های غیر بومی، تخریب زیستگاه های طبیعی به دلیل رشد بیش از حد و غیره است. ) نمایند.

انواع اکوسیستمهای اصلی :

اقلیم‌ها، زیستگاه‌ها و ارگانیسم‌های متنوع باعث ایجاد انواع اکوسیستم‌ها درابعاد جهانی ، منطقه ای ، محلی و اشیانه های اکولوژیکی می‌شوند. این بدان معنااست کره زمین یک اکوسیستم کلان است این اکوسیستم به چندین اکوسیستم جهانی و صدها اکوسیستم  ناحیه ای و منطقه ای و هر کدام به صدها هزار سیستم کوچکتر تقسیم میگردند . یک اکوسیستم ممکن است به کوچکی یک واحه بیابانی یا به بزرگی اقیانوسی به طول هزاران کیلومتر باشد.

چندین نوع طبقه بندی برای اکوسیستمها به تناسب اهداف مورد نظر می توان نام برد در این مقاله به چند نمونه کلی انها اشاره خواهد شد.

در  تقسیم بندی کلی می توان اکوسیستم ها به دو دسته کلی در ابعاد جهانی تقسیم کرد. اول اکوسیستم های ابی ( ابها دوسوم کره زمن را می پوشانند ) دوم اکوسیسم های زمینی یا خشکی( یک سوم سطح زمین را می پوشانند) . هر کدام از این دو دسته کلی خود به تقسیمات بزرگتری تقسیم میگردند مانند انواع اکوسیستم های ابی ( شور و شیرین… ) جهان ، یا انواع اکوسیستم های خشکی ( زمینی) جهان به اکوسیستمهای بزرگی   مانند  اکوسیستم های جنگلی ، بیابانی ، کوهستانی…. تقسیم ( 1,5,7 8,10 ,19,18,15,12  )  میگردند .

در سایر  تقسیم بندی  دیگر می توان انها را به اکوسیستم های بزرگ و کوچک ، طبیعی و غیر طبیعی دسته بندی کرد

الف – کره زمین بزرگ ترین اکوسیستم  جهانی :

کره زمین می‌تواند به عنوان یک اکوسیستم بزرگ جهانی،یک اکوسیستم کلان، یک اکوسیستم پیچیده

یا اکوسیستم  سیاره‌ای شناخته‌ شوند.این اکوسیستم بزرگ نشان‌دهنده تعاملات پیچیده و وابستگی‌های بین موجودات زنده، محیط های طبیعی، و فرایندهای زیست‌محیطی در ابعاد جهانی را ترسیم می نمایند و درک ما را از تأثیرات فعالیت‌های انسانی بر روی این اکوسیستم یاری می نمایند.

شکل شماره 1  کره زمین نماد یک اکوسیستم

مهمترین نقش های سیاره زمین :

کره زمین به عنوان یک اکوسیستم  سیاره ای، نقش‌های کلانی درابعاد جهانی برای بقاء و توسعه زندگی  ایفا می‌نمایند که مهمترین انها عبارتند از:تنوع زیستی( زیستگاه میلیونها گونه.. ) ، چرخه های بیولوژیکی (  چرخه کربن، نیتروژن و آب..  ) ، تامین منابع طبیعی  (  آب، خاک و مواد معدنی.. ) ، تنظیم آب و هوا ( تنظیم دما و رطوبت زمین و کنترل تغییرات آب و هوایی…  )  ، خدمات اکوسیستمی  ( گرده‌افشانی، تصفیه آب و خاک، و کنترل آفات…  )، فرایندهای زیست‌محیطی ( فرسایش، رسوب‌گذاری و چرخه‌های غذایی و کمک به حفظ تعادل اکوسیستم ها..  ) .  بنابراین حفظ و مدیریت این اکوسیستم عظیم ‌، به عنوان یک مسئولیت جهانی باید مورد توجه  همگان قرار گیرند.

ب –تقسیمات اکوسیستم جهان : مهمترین اکوسیستم های جهانی عبارتند ازاکوسیستمهای ابی

(70 % ) و اکوسیستم های زمینی ( 30% ). هر کدام از این اکوسیستم ها به اکوسیستم های گسترده تری تقسیم میگردند.

شکل شماره 2 رنگ ابی اکوسیستم ابی و رنگ های سبز تا زرد اکوسیستم زمینی با مناطق پراکنش مهمترین اکوسیستمهای معروف جهان

• اکوسیستم های زمینی و ابی جهان :

در زیر به نمونه هایی از انواع  اکوسیستم های زمینی و ابی جهان بابعضی تقسیمات  آنها پرداخته خواهد شد. هر اکوسیستم دارای ویژگی های منحصر به فرد، ترکیب گونه ها، و پویایی اکولوژیکی منحصر به فردی می باشند وهمین امر توسط همبستگی بین موجودات زنده و محیط آنها شکل می دهند.

شکل شماره  3 نمایی از اکوسیستم های ابی و زمینی جهان با درصدهای ان  

بخشی ازمهمترین اکوسیستم های زمینی و ابی  عبارتند از :

• اکوسیستم های جنگلی: مانند جنگل های بارانی استوایی، جنگل های ( 1و2و3 4) معتدله و جنگل های شمالی (تایگا…….) که حدود 30% سطح کره زمین را می پوشانند.
• – اکوسیستم های علفزار: از جمله دشت ها و استپ ها.
• -اکوسیستم های بیابانی: مانند بیابان های گرم و بیابان های سرد( 7) که با شرایط خشک مشخص می شوندو 33 درصد خشکی های جهان را در بر میگیرند .
• شکل شماره  4 نمایی از بزرگترین اکوسیستمهای جهان 

4 – اکوسیستم های آبی :

ماننداکوسیستم های آب شیرین: مانند دریاچه ها، برکه ها، رودخانه ها و تالاب ها.

اکوسیستم های اب های شور: مانند دریاها، اقیانوس‌ها، مصب‌ها، تالاب‌های شور…

اکوسیستم های دریایی: شامل اقیانوس ها، صخره های مرجانی، مصب ها،جنگل‌های

دریایی(مانگروها) ،علف‌زارهای دریایی ، سرزمین‌های ساحلی (تالاب‌های شور و شیرین)و اب ‌های آزاد اقیانوس‌ها حدود 43 درصد منابع ابی جهان را( 8و9و10و11) تشکیل می دهند.

شکل شماره  5   دست راست یک اکوسیستم ابی و دست چپ یک اکوسیستم زمینی

5-اکوسیستم های شهری :

مانند مناطق شهری: و شهرک‌ها، روستاها ، استخرها ، مزارع کشاورزی، باغ‌های شهری ،جنگل‌های مدیریت‌شده ، استخرهای پرورش ماهی (آبزی‌پروری)، مراکز صنعتی (نظیر کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها)، پارک‌های تفریحی و طبیعی، سازه‌های رودخانه‌ای (سدها و کانال‌ها) این اکوسیستم ها 3 درصد خشکی ها را تشکیل ( 12و13و20 )می دهند.

شکل شماره 6  نمایی از یک شهر ، یک خانه باغ و یک مزرعه کشاورزی

6-اکوسیستم های قطبی :

ماننداکوسیستم های قطب شمال: در ناحیه قطب شمال، از جمله توندرا و کلاهک های یخی قطبی .

اکوسیستم های قطب جنوب: واقع در منطقه قطب جنوبی، که با خشکی پوشیده از یخ و اقیانوس های اطراف آن مشخص می شوند.

7-اکوسیستم های کوهستانی :

مانند اکوسیستم‌های آلپاین (مانند رشته‌کوه‌های هیمالیا…)، جنگل‌های معتدل کوهستانی( مانند جنگل‌های کوه‌های آپالاچی در ایالات متحده..)، جنگل‌های بارانی (14 ) کوهستانی ( مانند جنگل‌های کوهستانی آند در آمریکای جنوبی….)، بیابان‌های کوهستانی( مانند بیابان کلرادو …)، توندراهای کوهستانی( مانند توندراهای کوهستانی در ناحیه قطب شمال و قله‌های بلند رشته‌کوه‌های راکی…) این اکوسیستم ها در کل 24 درصد سطح خشکی های جهان را شکل می دهند .

8 -اکوسیستم های تالابی:

مانند باتلاق ها مناطق کم عمق و غرقابی که غالباً علف ها …. هستند.باتلاق های مناطق پر آب با درختان و درختچه هاباتلاق ها تالاب های اسیدی با آب راکد و جوامع گیاهی تخصصی.

9-اکوسیستم های غارها:

غارهای زیرزمینی: محیط های تاریک و زیرزمینی با اشکال زندگی منحصر به فرد سازگار با شرایط کم نور.

10- اکوسیستم های حرا :

مانندجنگل‌های حرا: اکوسیستم‌های ساحلی با درختان و درختچه‌های مقاوم به (15)نمک که زیستگاه و حفاظت  گاههای مهمی را فراهم می‌نمایند.

11 – اکوسیستم های ساحلی :

مانند سواحل رودخانه ها و کنار نهرها: مناطقی ( 15)در امتداد رودخانه ها و نهرها که از حیات گیاهی و جانوری متنوع پشتیبانی می کنند و حدود 10 درصد اکوسیستمهای را شکل میدهند.

12 -اکوسیستم های صخره های مرجانی :

مانند صخره‌های مرجانی: اکوسیستم‌های دریایی متنوعی که توسط ارگانیسم‌های مرجانی ساخته شده‌اند و زیستگاه گونه‌های متعددی را فراهم می‌کنند.

13 -اکوسیستم های ساوانا :

مانندساواناهای گرمسیری: علفزارهایی با درختان و بوته های پراکنده که اغلب در مناطق گرمسیری یافت می شوند و20 درصد اکوسیستم های زمینی را تشکیل میدهند.

14 – مرداب ها و باتلاق های آب شیرین :

مانندتالاب های آب شیرین: مناطقی با آب های اشباع یا راکد که از انواع حیات گیاهی و جانوری پشتیبانی می کنند.

15 -اکوسیستم های تایگا :

مانندجنگل های شمالی: جنگل های مخروطی عمدتاً در عرض های ( 18)جغرافیایی شمالی با آب و هوای سرد یافت می شوند و حدود 15 درصد اکوسیستمهای جنگلی را شکل میدهند در شکل شماره 2 نوار سبز پررنگ بالای قاره های اسیا ،اروپا تا امریکا  گسترده ترین جنگلهای سوزنی برگ جهان هستند ) .

16 – اکوسیستم های توندرا:

مانند تاندراهای قطبی و آلپ: مناظر بی درخت با فصول رشد کوتاه که ( 19)در مناطق سردسیر یافت می شوند  (10 % ).

ج -کوچکترین اکوسیستم های جهان :

کوچک‌ترین اکوسیستم‌های جهان شامل مجموعه‌هایی ازموجودات زنده هستند که دریک محیط محدود و مشخص زندگی می‌کنند و به صورت پیوسته با یکدیگر و با محیط‌ زیست اطراف خود در تعامل هستند.در کل مطالعه و حفاظت از این اکوسیستم‌های کوچک می‌تواند پیامدهای مثبت قابل توجهی بر روی محیط‌ زیست و سلامت کلی اکوسیستم‌های بزرگ‌تر داشته باشند. در واقع  اکوسیستمهای کوچک قطعات یک پازل بزرگ هستند، که در نهایت اکوسیستم های بزرگ یا اکوسیستم سیاره ای را شکل می دهند.

مهمترین اکوسیستم ها ی کوچک عبارتند از :

1-اکوسیستم‌های میکروبی:

این اکوسیستم‌ها شامل میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها هستند که در محیط‌های بسیار

کوچک مانند خاک، آب و حتی داخل بدن موجودات زنده زندگی می‌کنند و نقش های شگرفی در تجزیه مواد آلی و چرخه مواد مغذی را دارا هستند.                                                    شکل شماره  7  یک اکوسیستم میکربی

2- برکه‌ها و حوضچه‌ها:

این منابع آبی کوچک می‌توانند به عنوان اکوسیستم‌های مستقل (13 ) عمل کنند و شامل انواعی از گیاهان و جانوران آبزی  مانند گیاهان شناور و جانورانی نظیر قورباغه‌ها و حشرات آبزی هستند.

شکل شماره 8 یک اکوسیستم ابی کوچک

3- اکوسیستم‌های آب‌های کم‌عمق:

مانند تالاب‌ها و مرداب‌ها که در آن‌ها گیاهان آبی  و موجودات زنده فراوان وجود دارند.

4 – اکوسیستم‌های شهری:

تمامی مناطق انسانی ساخته شده مانند روستاها و شهرها (13  ) می‌توانند به عنوان اکوسیستم‌های مستقل با تنوع بیولوژیکی خاص خود مانند باغ‌ها، پارک‌ها و بام‌های سبز که شامل گونه‌های گیاهی و جانوری هستند، عمل نمایند

شکل شماره  9 یک اکوسیستم مصنوعی  از دست راست شامل شهر ( بانه )  ،یک ویلا در حاشیه شهرویک مزرعه کشاورزی (در کانادا)

5 – اکوسیستم‌های صخره‌ای:

این اکوسیستم‌ها شامل موجودات()دریایی هستند که در نواحی صخره‌ای مانند صخره‌های مرجانی کوچک و ایجاد شده در نواحی نزدیک ساحل زندگی می‌کنند.

ن -مهمترین انواع اکوسیستمهای جهان

1. اکوسیستم های جنگلی اکوسیستم های جنگلی مناطقی هستند(21 ) که درختان شکل اصلی زندگی گیاهی هستند.
2. اکوسیستم های توندرا اکوسیستم های توندرا مناطق سرد و بادخیز با باران کم هستند.
3. اکوسیستم های بیابانی .
4. اکوسیستم های آب شیرین .
5. اکوسیستم های اقیانوسی .
6. اکوسیستم های علفزار .
7. اکوسیستم های آلپ.

شکل شماره 10  نمادهایی از مهمترین اکوسیستم های برتر جهان از چپ به راست از بالا جنگل ، توندرا ، بیابان ، اب شیرین ،بعد از راست به چپ  اقیانوس،  علفزارها و کوهستانها

در بین هفت اکوسیستم بالا فقط به ذکر نام  مهمترین اکوسیستم های جنگلیپرداخته میشود و  عبارتند از : 

1. جنگل های بارانی استوایی: گرم، مرطوب، باحیات وحش متنوع.
2. جنگل های معتدله: چهار فصل، درختان مخلوط، حیات وحش متنوع.
3. جنگل های شمالی (تایگا): با درختان سوزنی برگ و تنوع گونه ای کمتر.
4. جنگل های خزان کننده: درختان خزان کننده، با تنوع زیستی غنی.
5. جنگل های مختلط: ترکیبی از درختان سوزنی برگ و خزان کننده.
6. جنگل های حرا: جنگلهای ساحلی، درختان مقاوم به نمک، حیات دریایی غنی.
7. جنگل های کوهستانی: جنگلهای خاص مناطق کوهستانی 2. اکوسیستم های توندرا

د – انواع اکوسیستم های طبیعی و مصنوعی:

اکوسیستم‌ به دو دسته بزرگ تقسیم میگردند و در بعضی منابع با توجه به دخل و تصرفهای

فراوان انسانها به سه دسته  ( اکوسیستم های طبیعی ، مصنوعی و نیمه طبیعی )تقسیم میگردند.  اسامی این اکوسیستم ها در بالا ذکر شده است. بنابراین به مهمترین مولفه های اکوسیستم ها پرداخته خواهد شد.

 

شکل شماره  11  دست راست یک اکوسیستم طبیعی مرتعی و دست چپ یک اکوسیستم صنوعی

مهمترین مؤلفه‌های اکوسیستم جهانی عبارتند از :

1. تنوع زیستی: زمین حاوی انواع گونه‌های گیاهی، جانوری و میکروبی است
2. که هر یک نقش خاصی در حفظ تعادل اکوسیستم ها دارند. این تنوع زیستی به اکوسیستم‌ها پایداری می‌بخشند ( 13)و به تأمین نیازهای انسانی و کیفیت زندگی موجودات زنده کمک می‌نمایند.

  شکل شماره 12 تنوع زیستی در اکوسیستم ها

2. چرخه‌های زیست‌محیطی:

رویدادهای طبیعی نظیر چرخه کربن، چرخه نیتروژن، و چرخه آب به شكل‌گیری و پایداری

اکوسیستم‌ها کمک می‌کنند و اثرات شگرف و عمیقی بر شرایط زیست‌محیطی و جغرافیای کره زمین می گذارند.  کاهش یا حذف هر کدام پیامدهای خاصی را به دنبال دارند.           شکل شماره 13 چرخه نتیروژن را در طبیعت

3. تعاملات جامعه‌شناختی: انسان‌ها به عنوان اجزای اکوسیستم، با محیط‌زیست ‌و دیگر موجودات زنده تعاملی جدایی ناپذیر دارند. فعالیت‌های انسانی مانند کشاورزی، صنعت، و شهرنشینی تأثیرات مثبتی و منفی فراوانی بر اکوسیستم جهانی دارند. متاسفانه انسانها غالبا نقش کاهنده را ایفا کرده اند و پیامدهای گرم شدن جهان و تغییرات اقلیمی بخشی از انها هستند.

 

 

3. اثرات اقلیمی: تغییرات اقلیمی و الگوهای جوی بر اکوسیستم‌ جهانی تأثیر می‌گذارند. و این اثرات به نوبه خود بر اکوسیستمهای بزرگ تا کوچک، می‌توانند به کاهش تنوع زیستی، تغییر الگوهای بارش، و حتی تغییرات در اکوسیستم‌های دریایی و زمینی منجر شوند.

 

4.تغذیه و زنجیره غذایی: ارتباطات بین موجودات زنده از طریق زنجیره‌های غذایی و شبکه‌های غذایی

، شامل:  تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجزیه‌کنندگان.

هرم غذایی نمادی است از ساختار تغذیه‌ای اکوسیستم که به نمایش تولیدکنندگان (پایه گیاهان در کف هرم ) و مصرف‌کنندگان (در سطوح بالاتر) می‌پردازد.

 

شکل شماره  14 نمایی از هرم تولید کنندگان در قاعده و مصرف کنندگان بر بالای قاعده

تولیدکنندگان:

تولیدکنندگان به مجموعه گیاهان( و ماکرو آلگاها ، برخی باکتریها و جلبک ها )  در ابعاد جهانی گفته می شوند که انرژی را از نور خورشید یا مواد شیمیایی دریافت می‌کنند و از آن برای تولید غذای خود استفاده می‌کنند( در تصویر بالا ستون اصلی هرم را تولید کنندگان می نامند ).بدون قاعده این هرم زندگی بر روی کره زمین غیر مقدور است

زیرا این تولید کنندگان در اکوسیستم های مختلف هستند که  نقش پایه‌ای برای زنجیره‌های غذایی  و انرژی را برای سطوح بالاتر هرم غذایی فراهم می‌کنند. بنابراین هر گونه دخل و تصرف نا بجا در انها منجر به نقش کاهنده مصرف کنندگان در سطوح بالاتر هرم میگردند.

متاسفانه بزرگترین مشکل کشورهای توسعه نیافته به تاراج رفتن پوشش های گیاهی یا قاعده هرم بالا  است و حکمرانی های سیاسی انها همراه با مدیران نا اگاه،  بزرگترین ضربه ها را به پوشش های گیاهی مناطق تحت سیطره خود به لحاظ کمی و کیفی وارد کرده اند ، و فجایع و پیامدهای ان مانند الودگی هوا، ریزگردها ، فرسایش شدید و فرونشست دشت ها و زیر ساخت های ملی، بحران اب و خشکسالیها ، تورم افسار گسیخته و دهها پدیده بحران زای دیگر  دست به دست هم داده و ابر بحرانها را شکل داده اند .

شکل شماره 15  رهاورد پیامدهای نادرست از منابع زیستی کشور  ( عکس ها از خبرگزاریهای مهر ،عصر ایران ، فرارو  ..)

مهمترین مصرف‌کنندگان عبارتند از:

1-مصرف‌کنندگان اولیه : گیاه‌خواران که مستقیماً از تولیدکنندگان پایه تغذیه می‌کنند. مثال: خرگوش، گوزن….

2- مصرف‌کنندگان ثانویه: گوشت‌خوارانی که از مصرف‌کنندگان اولیه تغذیه می‌کنند. مثال: روباه‌ها، مارها…

3-مصرف‌کنندگان ثالثه: موجوداتی که در بالاترین سطح هرم  از سایر گوشت‌خواران تغذیه می‌کنند. مثال: عقاب‌ها، شیرها و انسانها

4- تجزیه کنندگان : که  وظیفه تجزیه مواد الی باقی مانده در اکوسیستم ها را بر عهده دارند و در واقع نقش رفتگرهای شهری را ایفا می نمایند .

مهمترین صفات بارز اکوسیستم‌های طبیعی  :

مهمترین صفات بارز اکوسیستم‌های طبیعی عبارتند از:  خود تجدیدی ،  خود تنظیمی و پایداری

این دو ویژگی، یعنی خود تجدیدی و خود تنظیمی، به اکوسیستم‌ها کمک می‌نمایند تا به طور پایدار و مستقل عمل و در برابر تغییرات و اختلالات انسانی یا طبیعی مقاومت بیشتری از خود نشان دهند.

تعریف خود تجدیدی: خود تجدیدی به توانایی اکوسیستم برای بازسازی و حفظ تنوع زیستی و ساختار خود اشاره دارند. این ویژگی به اکوسیستم اجازه می‌دهند تا پس از  ایجاد اختلالات (مانند آتش‌سوزی، طوفان یا فعالیت‌های انسانی ) به حالت اولیه خود بازگردند.

تعریف خود تنظیمی: خود تنظیمی به قابلیت اکوسیستم برای تنظیم و کنترل جمعیت گونه‌ها و منابع طبیعی اشاره دارند. این ویژگی باعث می‌شود که اکوسیستم‌ها به طور طبیعی از طریق تعاملات زیستی مانند رقابت، شکار و همزیستی، توازن خود را حفظ نمایند.

تعزیف پایداری :

تعریف اکوسیستم خودپایدار :  به اکوسیستمی گفته می شود که با جریان انرژی و مواد توسط ارگانیسم های ان اکوسیستم از طریق فرایندی به نام متابولیسم منقل می شوند و باعث خود پایداری اکوسیستم میگردند( این تعریف پیشنهادی و در واقع بخشی از خود تنظیمی است) .

:Refrences

1. FAO (Food and Agriculture Organization) – “Global Forest Resources Assessment 2020
2. -Manuel C. Molles (Author, Ecology: Concepts and Applications 7th Edition
3. David A. Perry, Ecology of Forests
4. David A. Perry, Forest Ecosystems
5. Scholes, R. J., & Archer, S. R. (1997). “Tree-grass interactions in savannas.” In *Savanna Ecology and Management, alafzar
6. A. Morgan,
7. Dregne, H. E. (1990). “Desertification: Causes and consequences.” In *Desertification Control Bulletin, beyaban
8. United Nations (UN) – “World Water Development Report 2020
9. UN Water](https://www.unwater.org/)
10. – National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA)](https://www.noaa.gov/)
11. United Nations (UN) – “World Water Development Report 2020,
12. World Bank – Water Resources](https://www.worldbank.org/en/topic/
13. Seto, K. C., et al. (2012). “Global forecast of urban expansion to 2030 and direct impacts on biodiversity and carbon pools.” *Proceedings of the National Academy of Sciences, i
14. Price, M. F., & Butt, N. (2000). “Mountain ecosystems.” In *Ecosystems and Human Well-being: Current State and Trends,
15. Barbier, E. B., et al. (2011). “The role of mangroves in the coastal protection of the Caribbean.” *Ecological Economics,ecosystem Saheli
16. Higgins, S. I., et al. (2000). “Effects of climatic variability on the dynamics of savanna ecosystems.” *Global Change Biology,e
17. A. Morgan, Ecology of Grasslands
18. Bonan, G. B. (2008). “Forests and climate change: a global perspective.” *Ecological Applications
19. Walker, D. A., et al. (2005). “The Arctic tundra: a global perspective.” In *Arctic Tundra Ecosystems
20. Royal Horticultural Society](https://www.rhs.org.uk/)
21. ecosystem-types